Przygotowany w NID projekt Programu zakłada wdrożenie spójnych i wzajemnie uzupełniających się działań na trzech poziomach – centralnym, regionalnym oraz lokalnym. 

Poziom centralny

Na poziomie centralnym w realizację Programu powinny być zaangażowane organy administracji rządowej, w tym: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministerstwo Edukacji. Rolą państwowych instytucji centralnych powinno stać się zapewnienie warunków prawnych, technicznych, administracyjnych i częściowo finansowych do swobodnego kultywowania dziedzictwa niematerialnego i przekazywania go kolejnym pokoleniom; działania te powinny także zmierzać do zapewnienia społecznego, szerokiego dostępu do przejawów dziedzictwa niematerialnego we właściwym mu kontekście kulturowym.

Do zadań Narodowego Instytutu Dziedzictwa należy koordynacja działań związanych z ochroną dziedzictw niematerialnego na poziomie krajowym. Instytut pełni także funkcję platformy wymiany doświadczeń w tym zakresie i realizuje programy szkoleń dla różnych podmiotów dotyczące realizacji zapisów Konwencji UNESCO z 2003 r. NID zajmuje się również obsługą prowadzonej przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Krajowej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Poziom regionalny

Drugim poziomem, na którym Program powinien zostać wdrożony, jest poziom regionalny. Głównymi aktorami na tym poziomie mogą stać się urzędy marszałkowskie i podległe im instytucje kultury, a także środowisko naukowe i organizacje pozarządowe. Jednostki samorządu terytorialnego, aktywnie angażują się w promowanie bogactwa dziedzictwa niematerialnego i wspieranie aktywności społeczności lokalnych w zakresie kultywowania tego dziedzictwa oraz jego transmisji międzypokoleniowej. Ważnym przedsięwzięciem powinno stać się powołanie przez urząd marszałkowski Konsultanta ds. niematerialnego dziedzictwa kulturowego, którego zadaniem stałoby się koordynowanie prac związanych z ochroną i inwentaryzacją NDK i kontakt ze społecznościami depozytariuszy w tym zakresie. Korzystnym działaniem ze strony urzędów marszałkowskich mogłoby stać się też  tworzenie odpowiednich programów finansowych.

Narodowy Instytut Dziedzictwa powołam własnych Koordynatorów Regionalnych ds. Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w każdym ze swoich 16 wojewódzkich Oddziałów Terenowych. Pełna lista teleadresowa osób pełniących funkcję Koordynatora regionalnego NID znajduje się tutaj w zakładce "Narodowy Instytut Dziedzictwa".

Poziom lokalny

Zgodnie z zapisami Konwencji UNESCO z 2003 r. najważniejszą rolę w ochronie dziedzictwa niematerialnego powinny odgrywać społeczności dla których określone przejawy tego dziedzictwa stanowią istotny element tożsamości oraz reprezentujące je stowarzyszenia i organizacje pozarządowe. To właśnie zaangażowanie i aktywność społeczności lokalnych, grup, a czasami pojedynczych osób może zapewnić skuteczne trwanie przejawów dziedzictwa niematerialnego i ich przekazanie kolejnym pokoleniom jako żywej tradycji. Na poziomie lokalnym wdrażaniem ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego powinna być realizowana m.in. poprzez działania organizacji pozarządowych (w tym lokalnych), lokalnych liderów, niezrzeszonych wspólnot i grup lokalnych oraz środowiska naukowego.

W Polsce działa ogromna liczba organizacji pozarządowych, skupiających wspaniałych ludzi, którzy z wielkim entuzjazmem, wsparci merytoryczną wiedzą i doświadczeniem prowadzą działania chroniące zasoby dziedzictwa kulturowego naszego kraju. Efektem ich pracy jest wzrost zainteresowania żywym dziedzictwem Polski, bogata dokumentacja naukowa, niezliczone wydarzenia kulturalne.  

Rola środowiska naukowego

Na poziomie centralnym rolą środowiska naukowego i ogólnopolskich organizacji pozarządowych powinno stać się opracowanie metodyki ochrony NDK i sposobów współdziałania na tym polu pomiędzy różnymi interesariuszami. W zakresie działalności tych środowisk powinno znaleźć się także rozwijanie, w porozumieniu z Ministerstwem Edukacji Narodowej, programów edukacyjnych i kierunków studiów dotyczących dziedzictwa niematerialnego oraz stwarzanie warunków umożliwiających budowanie kompetencji osobom i instytucjom działającym na poziomie regionalnym i lokalnym.

Na poziomie regionalnym i lokalnym, środowisko naukowe i organizacje pozarządowe powinny zajmować się badanem, popularyzowaniem, identyfikacją i dokumentacją zasobów dziedzictwa niematerialnego w porozumieniu z jego depozytariuszami, a także wspierać ich w kultywowaniu tego dziedzictwa.

Krajowa Lista Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego

15. stycznia 2013 roku Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego uruchomił  Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Prowadzenie listy - czyli krajowego spisu istniejących na terenie naszego państwa zjawisk z zakresu żywego niematerialnego dziedzictwa kulturowego, będzie wypełnieniem obowiązku nałożonego na nasz kraj przez Konwencję UNESCO z 2003 r. Lista ma charakter czysto informacyjny i jednocześnie stanowi wymaganą zapisami Konwencji podstawę do przygotowywania wniosku o umieszczenie elementów dziedzictwa występujących na terenie Polski na międzynarodowych Listach prowadzonych w ramach Konwencji UNESCO. Krajową listę NDK prowadzi Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a jej obsługą zajmuje się Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Wnioski o wpisanie przejawów dziedzictwa niematerialnego mogą przygotowywać grupy społeczne, wspólnoty lokalne, jednostki lub organizacje pozarządowe związane ze zjawiskami z zakresu niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Formularz wniosku oraz instrukcje i wytyczne pomocne przy jego wypełnianiu (pełny pakiet dokumentów w wersji WORD i PDF oraz wszystkie materiały osobno) dostępne są w sekcji "Pliki do pobrania" »

Zapraszamy także do zapoznania się z ideą krajowej inwentaryzacji i procedurami naboru i oceny wniosków  w sekcji "Krajowa inwentaryzacja" »