Ramy prawne ochrony dziedzictwa niematerialnego w Polsce
Pomimo, że w Polsce nie istnieją odrębne przepisy prawne dotyczące ochrony dziedzictwa niematerialnego, funkcjonuje szereg regulacji, które można bezpośrednio zastosować w odniesieniu do tego typu dziedzictwa. Najważniejszym z nich jest Konstytucja RP.
Ustawa naczelna – Konstytucja RP z 1997 r. jest najważniejszym aktem prawnym nakładającym na Państwo obowiązek ochrony dziedzictwa kulturowego – materialnego i niematerialnego – i przekazania go kolejnym pokoleniom. Obowiązek ten wyartykułowany jest w:
Preambule
"[…] wdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną ogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie Narodu i ogólnoludzkich wartościach, nawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, zobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad tysiącletniego dorobku".
Artykule 5 Konstytucji RP - dotyczącym dziedzictwa narodowego
"Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju".
Artykule 6 ust. 1 Konstytucji RP - dotyczącym dóbr kultury
"Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości Narodu Polskiego, jego trwania i rozwoju".
Artykule 6 ust. 2 Konstytucji RP - dotyczącym dziedzictwa kulturalnego
"Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym".
Artykule 73 Konstytucji RP - dotyczącym dóbr kultury
Kolejnym aktem prawnym, który umożliwia działania nakierowane na ochronę dziedzictwa niematerialnego jest nowelizowana w 2003 roku Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.
Ustawa z dn. 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami reguluje kwestie związane z ochroną i zarządzaniem dziedzictwem kulturowym – zarówno materialnym jak i niematerialnym.
Należy jednak pamiętać, że Ustawa o ochronie zabytków wywodzi się z Dekretu Rady Regencyjnej podpisanego 31 października 1918 r. o opiece nad zabytkami sztuk i kultury , uchwalonego w celu ochrony dóbr dziedzictwa kulturowego Polski po odzyskaniu niepodległości. Geneza obecnej ustawy leży także w Rozporządzeniu Prezydenta rzeczpospolitej z 6 marca 1928 r. o opiece nad zabytkami, tworząca podstawy prawne dla obowiązującego do dzisiaj rejestru zabytków. Ze względów oczywistych, te dwa niezmiernie istotne akty prawne ukierunkowane były na ochronę zabytków dziedzictwa materialnego, którego ochrona i zarządzanie przebiega w sposób diametralnie różniący się od podejścia do opieki nad kulturowym dziedzictwem niematerialnym . Kluczem do sukcesu w ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego jest bowiem zapewnienie trwania przekazu międzypokoleniowego w odniesieniu do treści stanowiących to dziedzictwo.
Ustawa tworzy trzon zespołu regulacji prawnych dotyczących opieki nad zabytkami , a jej przepisy stosowane są zwłaszcza wtedy, kiedy ustawy obejmujące bardziej szczegółowe zagadnienia nie rozstrzygają danych kwestii. Ustawy powiązane z Ustawą o ochronie zabytków, mające wpływ na działania związane z ochroną dziedzictwa, to
Spośród wymienionych aktów prawnych, szczególnie istotna dla ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego jest ustawa o muzeach z dn. 21 listopada 1996 r., Opieka nad dziedzictwem niematerialnym wpisana jest w misję muzealną, która w artykule 1. tej ustawy określona jest jako:
Muzeum jest jednostką organizacyjną nienastawioną na osiąganie zysku, której celem jest gromadzenie i trwała ochrona dóbr naturalnego i kulturalnego dziedzictwa ludzkości o charakterze materialnym i niematerialnym, informowanie o wartościach i treściach gromadzonych zbiorów, upowszechnianie podstawowych wartości historii, nauki i kultury polskiej oraz światowej, kształtowanie wrażliwości poznawczej i estetycznej oraz umożliwianie korzystania ze zgromadzonych zbiorów.
