Konwencja UNESCO z 2003 r. w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego
UNESCO - Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation) to organizacja wyspecjalizowana ONZ, działająca na polu edukacji, nauk społecznych i ścisłych, kultury i komunikacji w celu rozwijania współpracy międzynarodowej, przyczyniając się do utrwalania pokoju na świecie. Jest jednocześnie jedyną agendą ONZ podsiadającą uprawnienia do działania po polu kultury. W ramach tego zadania UNESCO działa na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i promocji różnorodności kulturowej jako siły stymulującej rozwój i budującej dialog oparty na poszanowaniu wspólnych wartości. Organizacja zachęca do podejmowania współpracy międzynarodowej, wymiany wiedzy i doświadczeń, a także pomaga Państwom Członkowskim w budowaniu zasobów ludzkich i instytucjonalnych. Aby osiągnąć swoje cele, Organizacja pełni rolę „laboratorium pomysłów”, wypracowuje standardy i rozpowszechnia wiedzę.
W ramach udzielonych przez ONZ kompetencji, UNESCO od blisko 70 lat zajmuje się zagadnieniami związanymi z niematerialnym dziedzictwem kulturowym. Działalność ta znalazła swój najpełniejszy wyraz w uchwalonej w 2003 roku Konwencji w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Organizacja wypełnia założenia Konwencji poprzez podejmowanie i inspirowanie działań mających na celu ochronę żywego dziedzictwa niematerialnego oraz inicjowanie i umożliwianie wymiany dobrych praktyk w tym zakresie. Tworzy także rejestr tego dziedzictwa – system, list, który je uwidacznia i nobilituje społeczności z nim związane.
Konwencja w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego została przyjęta podczas 32 sesji Zgromadzenia Ogólnego UNESCO w październiku 2003 roku. Jest wyrazem olbrzymiego zainteresowania państw świata kwestą ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Jest także dowodem potrzeby podejmowania międzynarodowych działań w tym kierunku. Jest pierwszym międzynarodowym traktatem, który stwarza ramy prawne, administracyjne i finansowe, umożliwiające prowadzenie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego i podnoszenia jego rangi. Stanowi zachętę dla krajów świata do dostrzegania wagi tego dziedzictwa i do otaczania go opieką. Do końca października 2012 roku Konwencję ratyfikowało 146 państw. Polska złożyła dokumenty ratyfikacyjne w Paryżu 16 maja 2011 roku jako 135. państwo. Prezydent Bronisław Komorowski podpisał ustawę o ratyfikacji Konwencji 8 lutego 2011 r. Konwencja weszła w naszym kraju w życie 16 sierpnia 2011.
Prace nad Konwencją zostały rozpoczęte na wniosek Państw Członkowskich UNESCO o stworzenie międzynarodowych standardów, które mogłyby posłużyć jako podstawa do prowadzenia polityki kulturalnej na poziomie krajowym. Uchwalenie Konwencji poprzedzone zostało przyjęciem na przestrzeni 55 lat komplementarnych aktów normatywnych. Tworzą one zestaw narzędzi pomocnych w działaniach na rzecz ochrony różnorodności kulturowej.
Główne cele Konwencji
- ochrona niematerialnego dziedzictwa,
- zapewnianie poszanowania dla niematerialnego dziedzictwa wspólnot, grup i jednostek,
- wzrost na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym, świadomości znaczenia niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz zapewnienie, aby dziedzictwo to było wzajemnie doceniane przez różne grupy,
- zapewnianie międzynarodowej współpracy i pomocy w zakresie realizacji wszystkich wymienionych wyżej celów.
Struktura Konwencji oparta jest na podejściu programowym Konwencji UNESCO z 1972 r. z tą różnicą, że zjawiska niematerialne nie poddawane są wartościowaniu. Z tego względu kluczowe dla Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego pojęcie wyjątkowej uniwersalnej wartości (Outstanding Universal Value) zostaje zastąpione podkreśleniem równowartości przejawów dziedzictwa niematerialnego, bez ich porównywania i hierarchizowania. Stwierdza się raczej znaczenie żywego dziedzictwa dla poczucia tożsamości i ciągłości grup z nim związanych, które je praktykują, przekazują i tworzą na nowo.
Kluczowe założenia Konwencji to ścisła współpraca z depozytariuszami dziedzictwa niematerialnego - grupami, wspólnotami i jednostkami, które to dziedzictwo praktykują – a także nacisk na żywe dziedzictwo i jego ochronę poprzez proces transmisji międzypokoleniowej. W myśl Konwencji, najważniejsze jest zapewnienie optymalnych warunków do kultywowania i przekazywania dziedzictwa przyszłym pokoleniom m.in. poprzez edukację formalną i nieformalną.
Konwencja sugeruje Państwom-Stronom wprowadzenie rozwiązań na poziomie krajowym wspierających kultywowanie i ochronę dziedzictwa niematerialnego. Jako inspirację, przedkłada propozycje różnych działań ochronnych i działań mających na celu podniesienie świadomości na temat niematerialnego dziedzictwa kulturowego, budowanie potencjału i promowanie działań edukacyjnych na rzecz tego dziedzictwa. Wymagane jest, aby Państwa-Strony tworzyły inwentarze niematerialnego dziedzictwa kulturowego, a w proces jego identyfikacji i ochrony włączały grupy, wspólnoty i jednostki z nim związane oraz odpowiednie organizacje pozarządowe.
UNESCO wypełnia założenia Konwencji poprzez podejmowanie i inspirowanie działań mających na celu ochronę tego żywego dziedzictwa, inicjowanie i umożliwianie wymiany dobrych praktyk w tym zakresie. Tworzy także rejestr tego dziedzictwa – system, list, który je uwidacznia i nobilituje społeczności z nim związane.
Organami Konwencji są Zgromadzenie Ogólne Państw-Stron Konwencji, Międzyrządowy Komitet ds. ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz Sekretariat
Do pobrania:
